پیشنهاد می شود پس از مطالعه متن زير، تمرین پاياني آن را انجام دهيد.
- شكل‌گيری فضای مجازی و فراهم شدن امكان ارتباط ميليون‌ها انسان با يكديگر، و دسترسی روزافزون آنها به حجم كثيری از داده‌های مختلف و متنوع، همچنين سهولت توليد، گردآوری و انتشار اطلاعات، گويی به يك باره شهروندانِ دوران پيشا-فضای مجازی را در اواخر قرن بيستم از حصار تنهايی آزاد و به دنيايی جديد وارد كرد؛ دنيايی كه به آنان امكان می‌داد كه هر لحظه به ارزانی اطلاعات به دست بياورند و به آسانی آن را در اختيار ديگران بگذارند. به هراندازه بر امكانات فضای جديد افزوده شد از يك طرف اشتهای سيری‌ناپذير كاربران اين فضا برای انبان سپاری ذهنی داده‌ها تشديد شد، و از سوی ديگر با صدر نشينی مطالب مبتذل، سست، غيرمستند، و محتواهای بی‌ارزش، نزد بسياری از كاربران فضای مجازی، حكمت و معرفت حاشيه نشين، و آموزه اخلاقی «كم گوی و گزيده گوی چون دُرّ» به طاق نسيان سپرده شد.
- بخش قابل توجهی از مطالب منتشر شده در فضای مجازی امروزه مصادق حرف مفت است که به دنبال گوش مفت می گردد. كافی است از اين منظر به شبكه‌های اجتماعی نگريسته شود تا مشخص گردد كه چگونه من و شما و ميليون‌ها انسان ديگر ثانيه به ثانيه در حال بلعيدن داده‌هايی هستيم كه دانستن‌شان اگر نه ضرر كه برای ما منفعتی هم ندارد. اين گونه است كه می بينيم فضای مجازی در كنار منافع و كاربردهای ارزشمند و انكارناپذيری كه دارد، امروزه ذهن كاربران خود را به سطل زباله ای سرريز از داده های بی ارزش/غيرلازم/ غيرمفيد تبديل كرده است. از اين رو لازم است براي اين مسئله‌ی چندسويه، كه با بهره گيري از ادبيات اخلاقی اسلام آن را می‌توان «علم غيرنافع» ناميد، چاره‌ای انديشيده شود.
- اما راه چاره چیست؟ واقعیت این است که مقاومت کردن در برابر وسوسه مراجعه به انبوه مطالب بی‌ربط و باربط و بی‌فایده و با فایده‌ای که هر لحظه در فضای مجازی به ما عرضه می شود کاری بسیار دشوار است و همه ما به نوعی با آن دست به گریبانیم. اما خوشبختانه همه ما از قدرت اراده و انتخاب برخورداریم. بنابراین می‌توانیم (اگر بخواهیم) پیش از کلیک کردن بر روی هر عکس و فیلم و نوشته‌ای که در فضای مجازی می‌بینیم ، ابتدا از خود بپرسیم:
چرا من باید این مطلب را ببینم؟
آیا ارسال کننده‌اش فرد معتبر و قابل اعتمادی است؟
آیا از ندانستن آن ضرر می‌کنم؟
آیا در این لحظه کار مهم‌تری ندارم؟
اما تمرین: هر وقت که حال و حوصله و دل و دماغی داشتید کاغذی بردارید و ابتدا تعداد محتواهایی که (اعم از عکس و نوشته و فیلم‌های صوتی و تصویری) در شبکه‌های اجتماعی در مدت محدود (مثلا نیم ساعت یا حتی کمتر) دیده‌اید را یادداشت کنید. بعد صادقانه مشخص کنید که چه تعداد از آنها را اگر ندیده بودید ضرر می کردید؛ چه تعداد را حالا که دیده‌اید ضرر کرده‌اید (مثلا اتلاف وقت، هزینه اینترنت، جنگ اعصاب)، و چه تعداد از آنها دیدن و ندیدنش مساوی بود.
اگر آمار بالا را ضرب در مجموعه ساعت‌هایی بکنید که در یک روز، یک هفته، و یک ماه در فضای مجازی گذرانده اید، به احتمال خیلی زیاد از نتایج آن شگفت‌زده خواهید شد. به امتحانش می‌ارزد.
