مجد و علوّ مقام و مرتبت نبی اکرم(ص) مانع از آن است که فهم ما از عهده توصیف شخصیت ایشان برآید. آنچه مسلمانان در شناخت ایشان برشمردهاند، از مرتبه افعال و سیره چندان فراتر نرفته است. اما آنگاه که به مدد کلام الله و بیان امیرالمومنین(ع) به شناخت اشرف خلایق الهی میپردازیم، زوایایی نو از کمال و علوّ رسول الله(ص) بر ما آشکار میشود. در این مجال مهترین ارمغان نبی اکرم(ص) برای انسانها را در قرآن کریم و بیان امیرالمومنین(ع) مرور مینماییم.
شاید بتوان گفت شوق مهرآمیز و شفقت و رحمت رسولالله به مردم بارزترین وجهه شخصیت ایشان در کلام امام علیبنابیطالب(ع) باشد. آشنایی با شخصیت رسول الله(ص) را میتوان از برخی آیات کتاب الله نیز استفاده کرد، آنجا که میفرماید: لَقَدْ جَاءکُمْ رَسُولٌ مِّنْ أَنفُسِکُمْ عَزِیزٌ عَلَیْهِ مَا عَنِتُّمْ حَرِیصٌ عَلَیْکُم بِالْمُؤْمِنِینَ رَؤُوفٌ رَّحِیمٌ (هر آینه پیامبری از خود شما بر شما مبعوث شد ، هر آنچه شما را رنج می دهد بر او گران می آید سخت به شما دلبسته است و با مؤمنان رئوف و مهربان است)
یا تلاش جانفرسای رسول رحمت برای نجات مردم از گمراهی و تباهی و رهنمون ساختن به مسیر بهرهمندی از فضل و رحمت الهی چنان بود که خداوند برای آرامش ایشان چنین آیاتی نازل فرمود: فَلَعَلَّکَ بَاخِعٌ نَّفْسَکَ عَلَى آثَارِهِمْ إِن لَّمْ یُؤْمِنُوا بِهَذَا الْحَدِیثِ أَسَفًا (شاید اگر به این سخن ایمان نیاورند ، خویشتن را به خاطرشان از اندوه هلاک سازی)
رسول الله به مثابه اشرف مخلوقات بیشترین قرابت را به صفت رحانی خداوند متعال در خود متجلی ساخته است. آنچه از مجاهدتها و صبوریهای ایشان در سیره ثبت شده است، برای درک عظمت روح آن بزرگوار کافی نیست. عالم دنیا چنان ظرفیتی ندارد که جلوهگاه تامّ مجد و کرامت رسولالله(ص) باشد. سختکوشی و مبارزه برای طرد و دفع آداب سوء و بدخوییها پس از برهه فَترت انبیاء و تالیف قلوب مردم برای شکلگیری جامعه اسلامی مهمترین ویژگی است که در توصیف امیرالمومنین از رسولالله(ص) به چشم میآید.شاید بتوان بزرگترین دستاورد رسول اکرم(ص) را در بیان معصومین (ع) زدودن جهالت و گمراهی و برپایی جامعهای برخوردار از زیباییها و محاسن حیات فردی و اجتماعی انسان دانست.
فضای دیگر جوامع بشری نیز در قرون پیش از بعثت برخلاف آنچه در اذهان ما شکل گرفته است، بهتر از جاهلیت جزیرة العرب نبوده است. بیداد و ستم، پرستش خدایگان و کاهنان، بهره کشی از ضعفا و … فضای غالب جامعه بشری در عهد بعثت رسول الله(ص) بوده است. امیرالمومنین(ع) در تبیین آن عهد چنین میفرمایند: أَرْسَلَهُ عَلَى حِینِ فَتْرةٍ مِنَ الرُّسُلِ وَ تَنَازُعٍ مِنَ الْأَلْسُنِ فَقَفَّى بِهِ الرُّسُلَ وَ خَتَمَ بِهِ الْوَحْیَ فَجَاهَدَ فِی اللَّهِ الْمُدْبِرِینَ عَنْهُ وَ الْعَادِلِینَ بِه (او را هنگامى فرستاد که پیامبران نبودند، و مردم در کار دین گونه گونه راه مىپیمودند. پس او را در پى پیامبران فرستاد، و بدو مهر ختم بر صحیفه وحى نهاد. او براى رضاى خدا جهاد کرد، با پشت به خدا کردگان، و مشرکان از خدا برگشته )
خلق و سیرت آن بزرگوار چنان بود که فضائل را در جامعه احیاء نمود و رذائل را زا آن زدود. این دستاورد مرهون شخصیتی است که در کلام الهی چنین توصیف شده است: فَبمَا رَحْمَةٍ مِّنَ اللّهِ لِنتَ لَهُمْ وَلَوْ کُنتَ فَظًّا غَلِیظَ الْقَلْبِ لاَنفَضُّواْ مِنْ حَوْلِکَ فَاعْفُ عَنْهُمْ وَاسْتَغْفِرْ لَهُمْ وَشَاوِرْهُمْ فِی الأَمْرِ فَإِذَا عَزَمْتَ فَتَوَکَّلْ عَلَى اللّهِ إِنَّ اللّهَ یُحِبُّ الْمُتَوَکِّلِینَ (به سبب رحمت خداست که تو با آنها اینچنین خوشخوی و مهربان هستی اگرتند خو و سخت دل می بودی از گرد تو پراکنده می شدند پس بر آنها ببخشای و برایشان آمرزش بخواه و در کارها با ایشان مشورت کن و چون قصد کاری کنی بر خدای توکل کن ، که خدا توکل کنندگان را دوست دارد)
مُسْتَقَرُّهُ خَیْرُ مُسْتَقَرٍّ وَ مَنْبِتُهُ أَشْرَفُ مَنْبِتٍ فِی مَعَادِنِ الْکَرَامَةِ وَ مَمَاهِدِ السَّلَامَةِ قَدْ صُرِفَتْ نَحْوَهُ أَفْئِدَةُ الْأَبْرَارِ وَ ثُنِیَتْ إِلَیْهِ أَزِمَّةُ الْأَبْصَارِ دَفَنَ اللَّهُ بِهِ الضَّغَائِنَ وَ أَطْفَأَ بِهِ النَّوَائِرَ الثَّوَائِرَ أَلَّفَ بِهِ إِخْوَاناً وَ فَرَّقَ بِهِ أَقْرَاناً أَعَزَّ بِهِ الذِّلَّةَ وَ أَذَلَّ بِهِ الْعِزَّة (قرارگاه او بهترین قرارگاه است. و خاندان او را شریفترین پایگاه است، از کانهاى ارجمندى و کرامت، و مهدهاى پاکیزگى و عفّت. دلهاى نیکوکاران به سوى او گردیده. دیدهها در پى او دویده. کینهها را بدو بنهفت و خونها به برکت او بخفت. مؤمنان را بدو برادران هم کیش ساخت، و جمع کافران را پریش، خواران را بدو ارجمند ساخت و سالار، و عزیزان را بدو خوار. گفتار او ترجمان هر مشکل است و خاموشى او زبانى گویا براى اهل دل)
امروز نیز حفظ میرات ایشان در برپتایی جامعه اسلامی نیازمند همان سیرت است. اگر خواستار آنایم که امت اسلامی به مجمع فضائل الهی و انسانی تبدیل شود، نمیتوانیم با درشتخویی و دشمنتراشی در میان آحاد امت اسلامی به آن دست یابیم. آنانکه به بهانه تبری و یا با ابزار تکفیر بذر بغض و کینه را میان مسلمانان مینشانند، از بعد تالیفی و رحمانی نبی اکرم(ص) در جامعه اسلامی غفلت ورزیدهاند. پیامبر همانگونه که ابزار داغ زدن بر زخمها را گداخته بود، مرهم مناسب برای ترمیم زخمها را نیز استوار ساخته بود. اما آنچه امروز برخی متعصبین مذهبی در فرق گوناگون اسلامی بر آن اصرار میورزند، تنها شکافتن و دریدن زخمهای کهنهای است که نیازمند مرهم و التیام است.
