در روایتی که مرحوم کلینی (۳۲۹ ق.) آن را در جلد دوم الکافی (تصحیح مرحوم غفاری، صفحه ۸۶ ، روایت اول) در بخش ویژه «الاقتصاد فی العباده» (میانهروی در عبادت) آورده است امام باقر علیه السلام به نقل از پیامبر اعظم صلی الله علیه و آله و سلم چنین فرمودهاند:
قال رسول الله (ص) إِنَّ هَذَا الدِّينَ مَتِينٌ فَأَوْغِلُوا فِيهِ بِرِفْقٍ وَ لَا تُكَرِّهُوا عِبَادَةَ اللَّهِ إِلَى عِبَادِ اللَّهِ فَتَكُونُوا كَالرَّاكِبِ الْمُنْبَتِّ الَّذِي لَا سَفَراً قَطَعَ وَ لَا ظَهْراً أَبْقَى.
یعنی:
… پیامبر خدا فرمودند: این دین، دینی استوار است، تا آن جا که میتوانید به این دین پایبند باشید اما با نرمی و رواداری) و بندگی خداوند را بر بندگان خداوند با بیزاری و ناخوشایندی و رمیدگی همراه نسازید، که اگر چنین کنید همچون سواری خواهید شد که نه به مقصد رسیده است و نه مرکبی باقی گذاشته است.
در باره مفاد این روایت و آیات و روایات مؤید و مفسر و مبیّن آن و پرسشهایی که برمیانگیزد سخن بسیار میتوان گفت، اما متن روایت روشنتر از آن است که برای بهرهمندی از آن در این شب مبارک نیاز به امری فراتر از ترجمه باشد. پیامبر به روشنی ما را از گونهای زیست دیندارانه که موجب بدگمانی دیگران از جمله شهروندان یک جامعه دیندار نسبت به دین و ناخوشایندی رفتار دینی در دیده آنان شود بازداشته است. دیندارانه زیستنی که دیگران را از دین بگریزاند یا دین را نزد آنان به امری ناپسند بدل سازد هم ناامیدی دینداران را به دنبال دارد، زیرا آنها در رسیدن به خواستههای خود ناکام میمانند و هم فرصتها و زمینهها را برای دعوتگران راستین به دین حق از بین میبرد، زیرا مخاطبان دیگر گرایشی به شنیدن آنچه به دین منسوب است ندارند.
شاید این سخن گزاف نباشد که مهمترین پرسشی که امروزه ما دوستداران پیامبر باید بدان پاسخ دهیم این است که خواستهها و آرزوها و رفتارهای ما در باره دیندارانه زیستن خود و دیگران تا چه اندازه با توصیهها و رهنمودهای پیامبر گرامی همسانی و همسویی دارد؟ شب و روز مبعث فرصتی برای اندیشیدن به این پرسش است که پیامبر برای چه برانگیخته شد و ما براستی برای چه دنبالهروی از او را برگزیدهایم و دیگران را به این دنبالهروی فرا میخوانیم؟
فَإِنَّا نَسْأَلُکَ بِالْمَبْعَثِ الشَّرِیفِ وَ السَّیدِ اللَّطِیفِ وَ الْعُنْصُرِ الْعَفِیف أَنْ تُصَلِّی عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ أَنْ تَجْعَلَ أَعْمَالَنَا فِی هَذِهِ اللَّیلَهِ وَ فِی سَائِرِ اللَّیالِی مَقْبُولَه وَ ذُنُوبَنَا مَغْفُورَهً وَ حَسَنَاتِنَا مَشْکُورَهً وَ سَیئَاتِنَا مَسْتُورَهً وَ قُلُوبَنَا بِحُسْنِ الْقَوْلِ مَسْرُورَهً وَ أَرْزَاقَنَا مِنْ لَدُنْکَ بِالْیسْرِ مَدْرُورَه. (بخشی از دعای شب بیست و هفتم رجب)
بارپرودگارا ما به واسطه این مبعث گرامی و آن پیشوای پر از لطف و بُن پاکی از تو میخواهیم که بر محمد و خاندان او درود فرستی و کارهای ما در این شب و دیگر شبها پذیرفته و گناهانمان را آمرزیده قرار دهی و نیکیهایمان را همراه با پاداشی نیکو و بدیهایمان را پوشیده بداری و دلهایمان را به نیکو سخن گفتن شاد و روزی ما از جانب خودت به آسانی پایا و فراوان سازی