زیگورات/ زیقورات چغازنبیل، نخستین اثر ثبت شده ایرانی در فهرست میراث جهانی یونسکو، در حدود سال ۱۲۵۰ پیش از میلاد به دست اونتاش گال برای پرستش اینشوشیناک (نگهبان شوش) در وسط شهر دوراونتاش (شهر اونتاش) ساخته شده است.
ظاهرا اصل کلمه زیگورات، «زَقوره» است که در زبان اَکَدی به معنای نوک قله و مکان مرتفع و در سریانی به معنای معبد چند طبقه یا پلکانی است و تنها علت تفاوت تلفظ آن در ایران، طرز تلفظ رومن گیرشمن باستان شناس فرانسوی است که روی این تپه کار می‌کرده است. چُغا هم به معنی تپه غیرطبیعی یا تپه باستانی به همین معنی در دیگر موارد در شمال خوزستان کاربرد دارد. زنبیل هم که به معنای سبد است و علت نامیده شدن این معبد به چغازنبیل، مشابهت این تپه پیش از حفاری به یک سبد وارونه بوده است.
زیگورات چغازنبیل که از سوی گروه زیرسرپرستی گیرشمن در سال‌های ۱۹۵۱ تا ۱۹۶۲ م. به صورت كامل از زیر خاک بیرون آمد، دارای پنج سازه مربع شکل درون هم است که هر سازه به صورت مستقل از دیگری از سطح زمین بنا شده است. این سازه‌ها از دور به شکل یک سازه پنج طبقه دیده می‌شود. سازه پنجم که در وسط قرار گرفته، ۵۲ متر ارتفاع دارد و طول هریک از ضلع‌های سازه نخست که محیط بر دیگر سازه‌ها و بنابراین بزرگ‌ترین آن‌هاست، بیش از ۱۰۵ متر است. هر یک از این سازه‌ها یا طبقات، پلکان ویژه خود را از سطح زمین دارد. پرستشگاه دارای سه حصار است و ظاهرا در فضای بین هر دو حصار مراسم مذهبی ویژه‌ای برگزار می‌شده است. از هفت دروازه زیگورات تنها یک دروازه برای عبور ارابه مناسب است که ظاهرا به شاه اختصاص داشته است.
برای ساختن این بنا از خشت و برای نمای بیرونی آن از آجر استفاده شده است. گفته می‌شود پنج هزار از این آجرها دارای نوشته است که برخی از آن‌ها به راحتی در دیوارها دیده می‌شود و تعداد قابل توجهی نیز یا از بین رفته و یا در موزه‌های مختلف جهان نگه‌داری می‌شود. نوشته روی آجرها که ظاهرا بخش عمده آن مشابه است، هر کدام با دست حک شده و اینطور نیست که مثلا از مهر واحد برای منقوش کردن آن استفاده شده باشد. در تزیینات معبد، موزاییک لعابدار هم به کار رفته بوده است. درچندین جا روی خشت‌های زمین جای پای یک کودک به چشم می‌خورد که چرایی آن از ندانسته‌های رمزآلود معبد است.
در فاصله ششصد متری جنوب غربی معبد حوضچه‌ای با چند آبراه خروجی آب به سمت معبد و یا ورود آب از معبد به طرف حوضچه وجود دارد که در باره کاربرد آن دو دیدگاه متفاوت وجود دارد؛ برخی آن را حوضچه تصفیه آب مورد نیاز معبد که از رود کرخه تامین می‌شده می‌دانند و برخی محل واریز شدن آب‌های زاید داخل معبد که به سمت بیرون هدایت می‌شده است.
معبد دارای اجزای دیگری مانند سکوی هدایا، سکوی قربنگاه، محل عبادت ویژه پیش از طلوع آفتاب اولین روز فروردین، پاشنه سنگی یک در بزرگ هم هست که توضیح در باره آن‌ها، سخن را به درازا می‌کشاند.
معبد چغازنبیل در حمله آشور بانیپال در سال ۶۴۵ قبل از میلاد به شدت آسیب دیده و بخش مهمی از آن از بین رفته است.
