هفته وحدت فرصتی دوباره برای سخن گفتن از موضوع همچنان زنده و حیاتی همگرایی مسلمانان است.
همگرایی اسلامی بیش از آن که یک مفهوم سیاسی یا اجتماعی باشد، یک مفهوم دینی است و به نظر میرسد مناسبترین واژه دینی که بنیاد معرفتی این همگرایی را تشکیل میدهد و ظرفیت لازم را برای اشاره به جامعه مطلوب دینی با حفظ گرایشهای مختلف مذهبی و کلامی و سیاسی مسلمانان دارد، واژه امت است.
کاربرد واژهی امت به هنگام بنا نهادن جامعه نوپای مدینه از سوی پیامبر اعظم صلی الله علیه و آله، دامنهی کاربردی جدیدی برای آن ایجاد کرد که اکنون هم بیشتر به همان معنی به کار می رود. در این معنی امت متناسب با مفهوم اصلی لغوی خود اصطلاحاً به معنی مجموعهای از انسانهاست که در پیروی از قرآن و پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم اشتراک دارند و دین اسلام آنها را به هم پیوند داده است. پیامبر پس از ورود به مدینه در زمره نخستین فعالیتهایی که انجام داد، انعقاد پیماننامهای بین مهاجران و انصار بود که به عنوان نخستین قانون اساسی شهرت یافته است. پیامبر در این پیماننامه، این جامعهی نوپا را امت واحده خواند:
» بسم الله الرحمن الرحيم، هذا كتاب من محمد النبيّ صلى الله عليه و سلم، بين المؤمنين و المسلمين من قريش و يثرب، و من تبعهم، فلحق بهم، و جاهد معهم، إنهم أمة واحدة من دون الناس … » ( ابن هشام، السيرة النبوية، ج ۱،ص: ۵۰۲ )
اگر پیامبر در ساحت اندیشه و نظر، دو وزنه کتاب خدا و عترت و سنت خود را برای بشر به یادگار گذاشتند و رستگاری و گمراه نشدن پیروان خود را در گروی چنگ زدن به آن دو دانستند، در ساحت عمل و عینیت جامعه هم میراثی به نام «امت اسلامی» را از خود به یادگار نهادند که این امت هنوز و با وجود زخمهای کهنه و نوی بسیار که بر پیکر آن وارد آمده، به حیات خود ادامه میدهد. ما به همان اندازه که وظیفه حفظ و بهرهگیری از قرآن و عترت و سنت را داریم، بر اساس آموزههای همین منابع اصلی دینی وظیفه حفظ امت اسلامی و بهرهگیری از ظرفیتهای آن را هم داریم و بر همین اساس هر اقدامی در مسیر تضعیف امت اسلامی و بر خلاف مصالح آن، اقدامی نکوهیده است.
یکی از فعالیتهای صاحب این قلم در زمینه همگرایی، سفری بسیار خوشخاطره و نکتهآموز به همراه چند تن از فرهیختگان کشور به دعوت اتحادیه بینالمللی امت واحده به زاهدان از ۳۰ بهمن تا ۳ اسفند ۱۳۹۳ با عنوان «کاروان سرزمین برادری» است که طی آن یک سخنرانی هم در نماز جمعه عزیزان اهل سنت این شهر داشتم. گزارش این سفر و متن کامل سخنرانی، در اینجا در دسترس است.
