بررسی فرایند توسعه فاوا در چند دهه گذشته درکشورهای دیگر و در ایران نشان‌گر آن است که روند تولید، توزیع، و استفاده نه تنها متوقف نمی‌شود بلکه هر چه جلوتر می‌رود بر ژرفا و پهنای آن، و طبیعتاً بر تأثیرات مثبت و منفی اخلاقی‌اش، افزوده می‌شود. از این رو به نظر می‌رسد کند یا متوقف کردن این روند غیرممکن است. پس، از منظر آينده‌پژوهي اخلاقی، مهم ترین کاری که می شود انجام داد این است که ضمن تدوین وضعیت های احتمالی آینده، برای مواجهه هرچه درست تر با فناوری هایِ در راه، برای کاستن از پیامدهای غیراخلاقی و افزایش بهره‌گیری اخلاقی تر از آنها راه‌کارهای مناسب را پیدا کنیم.

پيشنهاد راه‌كار براي فناوري‌هاي آينده مبتني بر پاسخ به اين سوال است كه آيا كاركردهاي خوب و بد فناوری‌های آینده جزو ذات آنها است؟ اگر پاسخ مثبت باشد طبيعتا ديگر سخن از ارائه راه‌كار چندان معنا پيدا نمی‌کند («در کف شیر نر خون‌خواره ای/ غیر تسلیم و رضا کو چاره‌ای» (مولوي). اما نگارنده بر اين باور است كه فناوري‌هاي آينده نيز مانند هر فناوري ديگر يک «ابزار» هستند كه هرچند تاثيرات اخلاقي و / يا غيراخلاقي خود را دارند ولي اين‌گونه نيست كه آدمي در برابر آنها دست بسته باشد. بلكه تا اندازه زيادي مي‌توان آنها را مديريت كرد تا اولا در توليد و توزيع و استفاده از آنها اصول اخلاقي مراعات شود، ثانيا اگر كساني هم از آنها استفاده غيراخلاقي كرد ديگران در دام بي‌اخلاقي آنها گرفتار نشوند.

آینده‌پژوهان و دیگر مرتبطان با فاوا و اخفا باید تقویت بُعد انسانی انسان‌ها و توانمندسازی اخلاقي آنها را به عنوان هدف بنيادين خود تعریف کنند. به نظر می‌رسد در چند دهه گذشته به مرور انسانیت و فاعلیت انسان در برابر فناوری تضعیف شده است و انسان برده و بنده آن شده است. این اخلاق بردگی خود موجب انجام رذایل گوناگون ديگري چون تجاوز به حريم خصوصي ديگران شده است. راه چاره عبارت است از بازگشت به انسانیت انسان، و توانمند ساختن او به عنوان یک فاعل اخلاقیِ انتخاب‌گر. كشور ما در توليد فناوری‌هاي آينده ممکن است توان حركت پاياپاي با دیگران را نداشته باشد ولی با توجه به تراث ديني و ملي و سرمايه‌هاي علمي خود امكان سياست‌گذاري، برنامه‌ريزي و سرمايه‌گذاري جهت توانمندسازي اخلاقي و فرهنگي شهروندان آينده را دارد. البته به شرط شناخت زمان، که امام علي (ع) فرمود: «إنَّ مَن عَرَفَ الأيّامَ لم يَغفُلْ عنِ الاستِعدادِ؛ كسي كه زمان خود را بشناسد از آماده شدن براي آن غافل نمي شود»(کتاب کافی).

پاسخ دهید