با این که در شبکه های اجتماعی عضو چند گروه مختلف هستم و به اقتضای مطالعاتم در باره این شبکه ها وقت زیادی را در آنها می گذرانم، ولی خیلی کم وارد گفت وگوهای اعضا می شوم. یعنی در واقع از نظر اخلاقی خود را مجاز نمی دانم که در این مباحثه ها مشارکت داشته باشم؛ به چند دلیل:
۱. در بسیاری از موضوعاتی که مطرح می شود تخصص و سررشته ندارم. از این رو اظهارنظر درباره آنها ممکن است موجب گمراه شدن دیگران یا به اشتباه افتادن آنها شود.
۲. در مواردی که به موضوع علاقه دارم، متاسفانه حتی در گروه‌هایی که اساتید حوزه و دانشگاه عضو هستند، بحث ها به صورت روشمند مطرح نمی شود. همه با هم حرف می زنند. مشخص نیست مدعا چیست، ادله کدام است. چه کسی موافق است. چه کسی مخالف است. بحث به هم ریخته و بی انسجام و از این شاخه به آن شاخه است. در نتیجه بی سرانجام است و از طرف مدیران کسی بر فرایند مباحث نظارتی ندارد. افراد بیشتر گوینده هستند تا شنونده.
۳. به بسیاری از خبرهایی که در این گفت و گوها مطرح می شود نمی توانم به راحتی اعتماد کنم؛ چرا که نوعا بدون سند و مدرک است، به گونه ای که گاه با فاصله ای اندک غیرواقعی یا ناقص بودن آنها آشکار شده است.
۴. در برخی از گفت و گوها «ادب بحث» و اخلاق گفت‌و گو مراعات نمی شود. احترام افراد حفظ نمی شود. نیت خوانی می شود و افراد یکدیگر را به راحتی متهم می کنند. برخی نیز به سواد یا مدرک یا شغل و مقام خود تفاخر می کنند و آن را دلیل حقانیت خود می دانند. خلاصه؛ برخلاف دستور قرآن که بهره گیری از «حکمت»، «موعظه حسنه» و «جدال احسن» را سفارش کرده (نحل/۱۲۵)، دربسیاری از گفت وگوهای فضای مجازی بحث حالت «جدال غیراحسن» را پیدا می کند و پیگیری این مباحث یا مشارکت در آنها نوعی اتلاف عمر است.
- اما…
از حق نگذریم، بهترین مباحثه هایی که در شبکه های اجتماعی دیده و از آنها بهره برده ام، و در حد بضاعت خود در آنها مشارکت داشته ام، مواردی بوده که موضوع و سخنران، و زمان بحث از قبل مشخص شده، ارائه بحث تابع نظم و ترتیب خاصی بوده (مثلا سی دقیقه ارائه بحث، و همین میزان گفت و گو و پرسش و پاسخ)، و گفت وگوها نیز توسط مدیران شبکه نظارت می شده و از طرح مباحث غیرمرتبط جلوگیری می شده است.
ضعف اخلاق گفت وگو در فضای مجازی نشان دهنده فقدان فرهنگ گفت و گو در فضای حقیقی نیز هست. بنابراین اصلاح هر یک از این دو به اصلاح دیگری منجر می شود. از یاد نبریم شبکه های اجتماعی زمینه ای بسیار مناسب و ابزاری عالی برای رواج و تقویت فرهنگ گفت و گو، به عنوان یکی از نیازهای مهم جامعه امروز ماست؛ به شرط این که روش گفت وگو و آداب و اخلاق آن را یاد بگیریم و مراعات کنیم.
