روز دوشنبه ۳۱ تیر ۱۳۹۸ و در حاشیه دوره معرفتی ضیافت اندیشه ۱ که از ۲۹ تا ۳۱ تیر ۱۳۹۸ در دانشگاه گیلان برگزار شد، فرصتی دست داد که سری به این مناطق تاریخی شهر #رشت و اطراف آن زده شود:
بقعه شیخ زاهد گیلانی
شیخ تاجالدین ابراهیم مشهور به #شیخ_زاهد_گیلانی (متوفای ۷۰۰ ق.) که #شیخ_صفیالدین_اردبیلی مرید و داماد او بود در غرب گیلان از دنیا رفت و همانجا به خاک سپرده شد ولی گفته میشود شیخ حیدر صفوی (متوفای ۸۹۳ ق. و پدر شاه اسماعیل) به دنبال خوابی که دیده بود جنازه او را در سال ۸۹۲ ق. به محل کنونی در روستای شیخانبر #لاهیجان منتقل کرد و بقعه زیبای کنونی را برای او ساخت. چنین برمیآید پیش از آن، سیدرضی بن سیدمهدی الحسینی باشکیجانی از زهاد قرن نهم و درگذشته سال ۸۳۵ ق. در این منطقه به خاک سپرده شده بود و در حقیقت، جنازه شیخ زاهد به نزد او آورده شد. در عین حال به دلیل نبود کتیبهای دال بر این موضوع، تردیدهایی جدی در باره خاکسپاری شیخ زاهد در این مکان وجود دارد
بقعه که بالای یک تپه قرار دارد، دارای دو اتاق در امتداد هم است که در اتاق نخست در بدو ورود ضریح متعلق به سیدرضی باشکیجانی و در اتاق دوم ضریح #شیخ_زاهد_گیلانی واقع شده است. در اتاق دوم و پس از قبر منسوب به شیخ زاهد، یک قبر کاشیکاری شده بلند به شکل گهواره وجود دارد که گفته میشود مدفن دختر #تیمور_لنگ و یا یکی از مریدان شیخ زاهد است. با توجه به مرگ تیمور در سال ۸۰۷ ق. و ساخت این بنا در سال ۸۹۲ ق. احتمال متعلق بودن این قبر به دختر او دور از ذهن است مگر این که شواهدی به دست آید که مثلا جنازه او به این مکان منتقل شده و یا مراد از دختر، یک بانو از خاندان اوست. ظاهرا کاشی دیواره درونی بقعه متعلق به عهد #قاجار است. در اطراف ضریح در این دو اتاق قبرهای دیگری هم با نام و بدون نام قرار دارد.
این بنا دارای یک گنبد هرمی با قاعدهای مربع در سه سطح پلکانی و هشت ترک در بخش فوقانی آن با شیب تند و یک سقف سفالی تیره رنگ است و اگر کاشیهای سبز و زرد و سیاه و سفید و فیروزهای آن نبود چه بسا نمای دور آن با بناهای کرهای اشتباه میشد! راهنماییهای خادم بقعه آقای فرزاد ملایی شیخانی ما را از وجود مزرغه بزرگ چای در منطقه کوهستانی پشت سر بقعه آگاه ساخت.
در پایین این بقعه قبرستان عمومی روستا با نام وادی شیخ زاهد وجود دارد. در یک تابلو نصب شده در کنار در ورودی قبرستان تصریح شده است که افراد غیربومی به دلیل کمبود جا در آن به خاک سپرده نمیشوند. به نظر میرسد این سیاست برای جلوگیری از رواج تصوفگرایی نوین اتخاذ شده است. ممنوعیت اجتماع گروهای صوفیمآب در کنار بقعه و فعالیتهایی مانند نواختن موسیقی بر اساس نامه ابلاغی اوقاف هم آن گونه که خادم بقعه در پاسخ به یکی از پرسشهای حقیر بیان داشت، در این چارچوب قابل فهم است.
سنگ مزار امامزاده ابوجعفر
#میدان_شهرداری رشت (یا میدان شهدای ذهاب به یاد شهدای رشت در منطقه سرپل ذهاب) و فاصله آن تا سبزهمیدان (خیابان علم الهدی) که قلب شهر به حساب میآید و زندگی با نشاط شبانهای هم با همه سودمندیها و آسیبهای احتمالیاش دارد یک موزه زنده و بسیار با ارزش و شایسته چند بار دیدن است. ساختمان اداره پست، برج ساعت، کتابخانه ملی #رشت (تأسیس ۱۳۰۴ ش.)، مراکز فرهنگی و اقتصادی (مانند داروخانه و سینما) و مهمانپذیرهای متروک در این منطقه و مجسمه میرزاکوچک خان در وسط میدان راوی صادق تاریخ یک قرن اخیر ایران و #گیلان است. این میدان کانون اصلی تجمعات مردم در ایام پیروزی انقلاب اسلامی و اعزام نیرو به جبهه هم بوده است.
در داخل ساختمان شهرداری سنگ قبری متعلق به یک امامزاده به نام #ابو_جعفر وجود دارد. بازدید از این مزار همچون بازدیدهای دو روز گذشته، به یُمن راهنمایی صدیق شفیق آقای دکتر نظری مقدم صورت بست.
متن این سنگ قبر بدون تاریخ و بدون نام بانی با رعایت سطربندی آن چنین است:
قال رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم
حضرت رسول اکرم صلی الله علیه و آله و سلم فرمود
مثل اهلبیتی کمثل سفینه نوح من
رکبها نجی و من تخلف عنها غرق
مثل اهلبیت من مثل کشتی نوح است هر کس بدان شود
نجات یابد و هر کس از آن تخلف کند غرق گردد
مضجع پاک السید السند
السید ابوجعفر از ذراری رسول الله
مکانی است که یذکر فیه اسمه الله کثیراً
بالغدو و الاصال، رجاء واثق است
دَعَوات مؤمنین و مؤمنات عند الله
مستجاب گردد. بعونه و منّه و کرمه
اطلاعاتی پراکنده حکایتگر آن است که در این منطقه تا پیش از سال ۱۳۰۴ ش. یک امامزاده با شکوه با ضریحی ساخته شده به فرمان #شاه_عباس صفوی وجود داشته است و اطراف آن را نیز یک قبرستان بزرگ فراگرفته بود. بناهایی مانند یک حمام معروف به حمام نقارهخانه هم در این محوطه قرار داشته است. ولی مجموعه این بناها در سال ۱۳۰۴ ق. تخریب شد تا ساختمان و میدان شهرداری به جای بنا نهاده شود. استخراج و تدوین گزارشها و خاطرات پراکنده مربوط به این امامزاده و امکانسنجی احیای بدون آسیب رساندن به بافت کنونی میدان، نیازمند یک کار پژوهشی در حد یکی دو پایاننامه ارشد است که جا دارد دانشجویان رشتههای تاریخ و یا معماری آن را به انجام رسانند.
