پنج‌شنبه ۹۷/۱۱/۱۸ جلسه دفاعیه رساله دکتری خانم معصومه حاجی‌مقصودی در گروه نهج‌البلاغه ـ گرایش علوم و معارف نهج‌البلاغه دانشگاه قرآن و حدیث با عنوان «فلسفه نظری تاریخ از منظر امیرالمؤمنین علیه السلام و نقدی بر نظریه هگل» برگزار شد. راهنمایی این رساله بر عهده بنده و مشاوره آن بر عهده حجت الاسلام و المسلمین آقای سید محمّدکاظم طباطبایی بود و حضرات اساتید محترم آقایان حجت الاسلام و المسلمین دکتر هادی کمال‌عزت، دکتر مجید کافی، و دکتر مهدی نصرتیان داوری آن را برعهده داشتند.
مهم‌ترین یافته‌های این دانشجوی سخت‌کوش و محترم که در حوزه علمیه خواهران کرمان مشغول خدمت است و با وجود دشواری دسترسی به منابع و ابهام‌های حل ناشدنی موضوع رساله راهی سخت را پیمود، تبیینی از عوامل حرکت تاریخ از دیدگاه امیرالمؤمنین علی علیه السلام در دو بعد انسانی و فراانسانی است.
بر اساس یافته‌های ایشان عوامل فراانسانی حرکت تاریخ از دیدگاه امیرالمؤمنین علی علیه السلام شامل ربوبیت، اراده الهی و سنت‌های الهی در ساحت خداوندی و فرشتگان و شیاطین در ساحت عالم غیب است و عوامل انسانی نیز شامل عقل، فطرت، نفس و اراده انسان‌ها در ساحت انسان‌های معمولی در کنار برگزیدگان الهی یعنی پیامبران و آموزه‌های وحیانی است.
افزون بر این، رساله به موضوع‌هایی مانند ویژگی‌های حرکت تاریخ، مراحل و فرجام آن هم پرداخته است و در تمام این محورها کوشیده است نگاه هگل را هم گزارش کند و پرسش‌هایی را در باره آن بر اساس آموزه‌های برگرفته از نهج البلاغه مطرح سازد.
این رساله نمونه‌ای بسیار خوب برای پیامدهای دخالت محتوایی شورای تحصیلات تکمیلی دانشگاه‌ها در موضوعات رساله‌های تخصصی است. امیدوارم بخش مربوط به مباحث فلسفه تاریخ در نهج البلاغه این رساله به صورت مستقل و در جامه یک کتاب به جامعه علمی عرضه شود.
از سرکار خانم احدی برای در اختیار گذاشتن تصویر پیوست، تشکر می‌کنم.
