آنچه در ادامه مي آيد دومين ايده پردازي و گفت و گوي اخلاقي دانشجويان در كانال تلگرامي كلاس فلسفه اخلاق است. موضوع بحث، «کپی لفت» copy left است. هدف از اين مباحثه آشنا شدن دانشجويان با روش بررسي اخلاقي موضوعات نوپديد است و از آن بايد در همين اندازه انتظار داشت. دراينجا لازم است از همه دانشجوياني كه در بحث مشاركت داشتند، همچنين از آقاي محمدرضا علي حسيني كه زحمت گردآوري و تدوين مطالب را كشيده اند، تشكر و قدرداني كنم.
لازم به ذكر است كه مطالب دانشجويان با علامت ❇️ و نكاتي كه بنده مطرح كرده ام با علامت 🔺 مشخص شده است.
🔺 کپی لفت امروزه درباره استفاده از آثار دیگران (مثلا دانلود کتاب ها به صورت رایگان و بدون اجازه از صاحبان آنها) به شدت مورد توجه قرار گرفته است (به ویژه با توجه به گسترش روزافزون فضای مجازی).
سوال این است که: آیا کپی لفت از نظر اخلاقی قابل دفاع است؟
آنچه از شما انتظار است انجام دهید:
۱. جست و جوی منابع فارسی و انگلیسی درباره این موضوع و معرفی آن
۲. شناخت دقیق موضوع و اهداف و کاربرد و تاریخچه آن
۳. شناخت شقوق و فرض های مختلف مسئله
۴. ارزیابی اخلاقی هر فرض
❇️ ۱. تعريف کپی لفت: کپی لفت نوعی بازی با کلمه ی کپی‌رایت است. کپی‌لفت عملی را توصیف می‌کند که در آن با استفاده از قانون حقّ تکثیر (کپی‌رایت)، تضمین می‌شود که اجازه ی نسخه‌برداری و ویرایش یک اثر برای همگان محفوظ می‌ماند، و هیچ شخصی اجازه ندارد حق ویرایش و نسخه‌برداری را از دیگر افراد سلب کند. در واقع کپی‌لفت نوعی استفاده از کپی‌رایت اما در جهت خلاف مقصود اولیه ی استفاده‌کنندگان از آن است، یعنی به جای درآوردن اثر به حالت انحصاری، از انحصاری‌شدن آن جلوگیری می‌کند. کپی‌لفت را می‌توان به تمامی آثاری که شامل حق تکثیر می‌شوند، همانند موسیقی، کتاب، نرم‌افزار و… اعمال کرد.
۲. تاریخچه: کپی‌لفت مربوط به زمانی است که ریچارد استالمن بر روی مفسر لیسپ کار می‌کرد. شرکت Symbolics از استالمن خواست تا به آنها اجازه دهد از این مفسر استفاده کنند. استالمن پذیرفت . Symbolics بر روی این مفسر کارکرده و عملکرد آن را بهبود بخشید. اما هنگامی که استالمن از آنان درخواست کرد تا نسخه ی بهبود یافته را در اختیارش قرار دهند، Symbolics امتناع کرد. پس از آن استالمن شروع به مبارزه و ریشه‌کن کردن این طرز رفتار نمود. از آنجایی که استالمن می‌پنداشت هرگز نمی‌توان قانون فعلی کپی‌رایت و چنین رفتارهای نادرستی را از بین برد، تصمیم گرفت راهی قانونی برای این کار بیابد. وی ایده انقلابی خود را در ارتباط با مفهومی به نام نرم‌افزار آزاد (Free Software) را در سال ۱۹۸۴ در قالب بیانیه‌ای منتشر کرد که به جنبشی در صنعت نرم‌افزار تبدیل شد.
۳. درست و خوب بودن کپی لفت: امروزه، بشر روش نوینی را برای انتشار اطلاعات ابداع کرده است؛ کامپیوترها و شبکه‌ها. این دو کپی‌برداری و دستکاری اطلاعات، شامل نرم‌افزار، موسیقی، کتاب، و فیلم را تسهیل، و دسترسی بدون محدودیت به تمامی انواع اطلاعات را مهیا کرده‌اند(بهشت اطلاعات). کپی لفت فوایدی هم در بر دارد. برای مثال، کپی‌لفت برای برنامه‌نویسان دیگر انگیزه‌ای ایجاد می‌کند که نرم‌افزار آزاد بنویسند. همچنین کپی‌لفت به برنامه‌نویسانی که تمایل دارند، این اجازه را می‌دهد که به بهبود نرم‌افزار آزاد کمک کنند. (منبع: پروژه گنو، بنیاد نرم افزارهای آزاد www.gnu.org )
🔺 تشكر از معرفي كپی لفت. نخستين گام براي بررسی اخلاقی يك موضوع اين است كه آن را به درستی و از زوايای مختلف شناسايی كنيم، تعريف آن را بدانيم، با تاريخچه آن آشنا شويم، ابعاد گوناگون آن را بشناسيم، با ادله موافقان و مخالفان آن آشنا شويم، بعد خودمان به تجزيه وتحليل آن بپردازيم و يك موضع مشخص را انتخاب كنيم و ادله خود را بيان نماييم.
❇️ می توان گفت کپی لفت موجب گسترش علم در جوامع جهانی و همچنین باعث کاهش یه سری از مشکلات مثل سختی و رنج افراد می شود. بنابراین این سود رسانی به مردم از طریق کپی لفت، یک عمل اخلاقی است.
🔺 از یک طرف موجب سود و منفعت فراوان است وا ز سوی دیگر باعث ضرر و زیان دیگران. خوب چه باید کرد؟ بالاخره از نظر اخلاقی درست است یا خیر؟
❇️ برای اینکه نرم افزاری را تحت کپی لفت استفاده کنند ابتدا اظهار می کنند که این اثر دارای حق نشر (کپی رایت) است. سپس برپایه قانون حق نشر برای آن شراطی توزیع را تعیین می کنند به طوری که همه بتوانند کد برنامه یا مشتقات آن را استفاده کنند، تغییر دهند یا آن را باز نشر کنند اما تنها به شرط اینکه شرایط توزیع نرم افزار که در نتیجه جدا کردن کد برنامه از مجوزش به طور قانونی ناممکن می شود. مثلا جی پی ال اجازه نامه جامع و عمومی گنو است و برای اعمال به کتابخانه های نرم افزاری پدید امده است و به کاربران این اجازه را می دهد کتابخانه هایی که تحت قوانین این اجازه نامه انتشار یافته اند را با نرم افزار های مالکیتی ترکیب کنند. بر اساس مستندات آزاد گنو نرم افزار ازاد باید دارای مستندات آزاد نیز باشد این اجازه نامه به کاربران اجازه می دهد تا مستندات را ویرایش کنندو دوباره توزیع کنند و در عین حال تضمین می کند آزادی ویرایش و توزیع مجدد آن برای دیگران نیز محفوظ بماند.
🔺 با مشخص شدن موضوع، نظرتان را درباره اخلاقي بودن يا نبودن آن بيان كنيد.
❇️ به نظر بنده باتوجه به اندک مطالعه ای که انجام دادم و در نظر گرفتن مطالب دوستان از نظر اخلاقی درست نمی باشد.
🔺 در هر بحث اخلاقي ابتدا بايد موضوع و محل بحث را به درستي شناسايي كنيم و گرنه در بررسي آنها به اشتباه مي افتيم. استفاده از آثار ديگران بدون ذكر نام آنها در هر صورت كاري غيراخلاقي است و از اين جهت ربطي به بحث كپي لفت ندارد. در كپي لفت به طور ساده داستان از اين قرار است:
۱. انجام تغييراتي در نرم افزارهاي ديگران و ارتقا دادن آن و ثبت نسخه جديد (كه تغيير يافته است) به نام خود، بدون پرداخت حق الزحمه اي به تهيه كنندگان اوليه
۲. دانلود آثار ديگران (مثلا كتابهاي علمي) بدون اجازه صاحبان آن يا دادن حق الزحمه به آنها. (نه اين كه از آثار ديگران استفاده كنيم و نامشان را ذكر نكنيم. اين كه قطعا غيراخلاقي است) بحث سر «دانلود كردن« بدون اجازه و بدون حق الزحمه است. حتي اگر هنگام استفاده از اين آثار نام نويسنده شان را هم بياوريم.
بعد از آشنايي با موضوع، بايد حكم اخلاقي آن را بيان كنيد و دليلتان را ذكر كنيد.
❇️ مسئله ی کپی لفت از چند منظر قابل بررسی است. موضوع اول این است که طبق قانون کپی لفت همه ی افراد اجازه دسترسی به محصول مورد نظر را دارند اما موضوع دیگری که قابل توجه است این است که اثر مورد نظر را می توان با اندکی تغییر به نام خود به ثبت رساند . بعضی نرم افزارهای روز دنیا مانند سیستم عامل لینوکس اجازه دسترسی به تمام کاربران خود برای تغییراتی را در سیستم عامل لینوکس می دهد. قانون کپی لفت باعث دسترسی آسان همه به نرم افزار مورد نظر شده که به بهبود کیفیت ان کمک می کند. از نظر دیگر قانون کپی لفت باعث دسترسی ازاد همه ی افراد به دانش و اثر مورد نظر می شود. اما این قانون به عقیده اینجانب دارای دو جنبه است جنبه اول که قسمت دسترسی ازاد صاحب اثر به همه افراد و ناشرین برای بهبود خود اثر و دسترسی همه ی افراد به ان است از نظر اخلاقي قابل دفاع می باشد . اما جنبه ی دوم ان که به امکان تغییر اثر مورد نظر و انتشار آن به نام انحصاری خود است از نظر اخلاقی قابل دفاع نمی باشد.
🔺 گفته ايد يك وجه آن از نظر اخلاقي قابل دفاع است و يك وجه آن نيست. اينها بيان مدعاست. در هر بحث فلسفي و اخلاقي بيان مدعا شرط لازم است نه كافي. پس از آن بايد دلايل خود را براي اثبات مدعايتان بيان كنيد. منتظر بيان ادله شما هستم.
همانطور که قبلا هم گفته شد بحث اخلاقی قانون کپی لفت از دو منظر قابل بحث است قسمت اول آن این است که این قانون اجازه دسترسی به اثر را به صورت رایگان برای همه افراد قرار می دهد که این امکان دسترسی همه افراد به دانش را میسر می کند و حتی در گاهی اوقات به نفع خوده صاحب اثر نیز هست به گونه ای که سیستم عامل لینوکس اجازه دسترسی به سورس و منابع برنامه نویسی خود را برای همه کاربران قرار داده است و کاربران از این طریق میتوانند ایرادات و باگ های این سیستم عامل را رفع کنند این قسمت قانون کپی لفت جنبه مثبت ان است. اما این قانون دارای یک بعد منفی هم است و آن استفاده و تغییر در اثر به نفع خود است . گاهی اوقات بعضی افراد در يك اثر تغییراتی را ایجاد کرده اما شاکله اصلی اثر مربوط به همان شخص اصلی است اما آنها با تغییراتی این اثر را به نام خود به ثبت می رسانند که این جنبه از قانون کپی لفت جنبه منفی آن است.
🔺 بازهم داريد وضعيت موجود را تبيين می كنيد ولی هنوز مشخص نكرده ايد چرا اخلاقی است يا نيست. وقتی می توانيد بگوييد دليل آوردم كه بتوانيد يك رفتار را منتسب به يك يا چند اصل اخلاقی كنيد و حرفتان را بتوانيد در قالب يك استدلال بيان كنيد. مثلا:
۱. كپي لفت موجب گسترش دانش و سود رسيدن به ديگران و كاهش درد ورنج آنها می شود.
۲. هركاري كه موجب سود رسيدن به ديگران و كاهش درد و رنج آنها شود از نظر اخلاقي مجاز است.
پس: كپي لفت از نظر اخلاقي مجاز است.
شما درواقع مقدمه دوم را نياورده ايد.
❇️ برای کپی لفت دو جوز استدلال می شود کرد: الف) ۱-کپی لفت باعث انتقال ساده و رایگان اطلاعات و دسترسی همه افراد به دانش می شود. ۲-دسترسی همه ی فراد به دانش رایگان و افزوده شدن علم یک مهم و هدف است. پس کپی لفت از نظر اخلاقی مجاز است.
ب) ۱-کپی لفت باعث سو استفاده بعضی افراد از زحمت و دست رنج افراد می شود. ۲-دست رنج و ماحصل تلاش افراد ارزشمند و قابل احترام است. پس کپی لفت از نظر اخلاقی منفی است.
🔺 الان بهتر شد. وقتي كه بحث را در چارچوب درستي طرح كنيد هم خودتان مي دانيد چه مي خواهيد بگوييد هم مخاطبتان. همچنين راه براي نقدو بررسي درست باز مي شود. اما: در هر دو مورد مقدمه اولتان (صغراي استدلال) درست است ولي مقدمه هاي دومي تان (كبري) نادرست است چون بيانگر هيچ اصل اخلاقي نيست. براي اين كه اثبات كنيد كاري اخلاقي است بايد آن را برسانيد به يك اصل اخلاقي. «يک هدف مهم» بيانگر يك ارزش اخلاقي نيست. همچنين «ارزشمند و قابل احترام بودن».مثلا مي توانيد بگوييد دسترسي افراد به دانش رايگان «نوعي شفقت و كمك به ديگران است». شفقت به ديگراني از نظر اخلاقي درست است. پس كپي لفت و انتقال دانش از نظر اخلاقي درست است.
❇️ اگر بخواهیم کپی لفت را از منظر اخلاقی بررسی کنیم به خودی خود اخلاقی است و باعث پیشرفت علم می شود زیرا آثار به راحتی در اختیار دیگر افراد قرار میگیرد و دیگران میتوانند تحقیقات و آثار علمی را به راحتی در اختیار داشته باشند. اما برخی افراد با به وجود آوردن اندک تغییراتی حق انحصاری آن اثر را برای خودشان میکنند ودر واقع از آن اثر سوءاستفاده می کنند. که این گونه برخورد ها اخلاقی نیست.
🔺 مگر هر كاري موجب پيشرفت علم شد اخلاقي است؟ وقتي شما آثار ديگران را بدون اجازه آنها دانلود مي كنيد و به آنها ضرر وارد می شود می توانيد ادعا كنيد كارتان اخلاقی است؟
❇️ منظور من آثاری است که خود صاحب اثر آنرا در اختیار دیگران قرار می دهد و خودش اجازه کپی را می دهد.
🔺 خب اگر خودش در اختيار ديگران بگذارد و اجازه اش را هم بدهد كه ديگر از نظر اخلاقي مشكلي ندارد. بحث در جايي است كه بنده كتاب شما را بدون اجازه از شما و بدون پرداخت حق الزحمه آن دانلود كرده ام براي كارهاي علمي (نه مثلا چاپ آن براي فروش). آيا اين كار اخلاقي است يا خير.
❇️ طبیعتا اگر بدون اجازه باشد کاری غیر اخلاقی محسوب می شود.
🔺 چرا غيراخلاقي محسوب مي شود وقتي كه شخص كتاب را براي مصرف علمي و كمك به ديگران مورد استفاده قرار مي دهد؟ شما تصور كنيد با دانلود كتابهاي علمي توسط دانشجويان كشورهايي كه به كتابهاي علمي دسترسي ندارند يا پول خريد آن را ندارند چه اندازه سطح علمي كشورها بالا مي رود و خير و منفعت براي همه انسان ها دارد.
